Chodniki przeciwminerskie
Zwiedzając Twierdzę Kłodzko można wejść do sieci tzw. chodników przeciwminerskich – podziemnego labiryntu murowanych tuneli o wys. od 60 do 180 cm i szer. ok 125 cm; miejscami trzypoziomowymi, które miały służyć głównie do wykrywania i unieszkodliwia podkopów i chodników minowych wykonywanych w czasie walk przez wroga.
W obawie przed tego typu atakiem, projektanci kłodzkich fortyfikacji przewidzieli mocno rozbudowaną sieć chodników – powstało ich ok. 7 km. Są one tym samym najdłuższe z zachowanych na terenie Polski. Chodniki budowano latami, część powstała jeszcze przed 1740 rokiem, czyli za czasów austriackich, większość systemu rozbudowano dwukrotnie: w połowie i pod koniec XVIII w. przez prusaków. Na podkopy narażona była północno-zachodnia cześć Twierdzy Głównej oraz północno-wschodnia część Fortu Owcza Góra. Atak obu obiektów od strony miasta był mało realny – ze względu na strome stoki oraz skalne podłoże. Potencjalne podkopy nieprzyjaciela, w celu zdetonowania bomb minowych, prowadzono w kierunkach strategicznych – części fosy zewnętrznej czy bram, przez które można byłoby przeprowadzić skuteczny szturm do wnętrza fortyfikacji. Ręczne drążenie chodników minerskich i przeciwminerskich (na to jedynie pozwalały ówczesne technologie) było trudne, drogie, a przy tym czasochłonne. Ponadto, aby wysadzić mur twierdzy czy też pozycję wroga, trzeba było użyć ogromnej ilości prochu. Bomba minowa składała się nawet z 2 ton prochu (zależnie od głębokości na jakieś znajdował się chodnik), trzeba było przetransportować ją wąskimi, ciemnymi tunelami. Zachowane chodniki wybudowano na zróżnicowanej głębokości od 4 do nawet 10 m pod ziemią, nie zostały nigdy użyte w walce.
Utrzymaniem, budową nowych chodników, jak i pomocą przy pracach strzałowych przy rozbudowie kolejnych fortyfikacji pruskich na Śląsku w drugiej połowie XVIII w. zajmowała się specjalna kompanie tzw. minerów, czyli żołnierzy o górniczym i ciesielskim fachu. Według danych z instrukcji do obrony Twierdzy Kłodzkiej z 1789 r., w razie oblężenia w chodnikach miało działać 108 minerów.
Chcesz dokładnie poznać zasady budowy chodników i walki minerskiej? Zapraszamy do zwiedzanie z przewodnikiem podziemi!
tekst: Grzegorz Basiński
Na planie z końca XVIII w. oznaczono wszystkie wówczas istniejące chodniki przeciwminowe wraz z odwadniającymi je kanałami. Dodatkową obronę przed podejściem wroga do murów twierdzy zapewniały umieszczone w fosie Kojce strzelnicze (A’, A) oraz kaponiery (C).
Na modelu komputerowym twierdzy przedstawiono istniejący układ sieci chodników wybiegających przed północno-zachodnie przedpole Twierdzy głównej na odległość do 120 metrów
Plan przedstawia przekrój podłużny przez korytarz (B), który pozwalał na komunikację minerów z wnętrzem Twierdzy w czasie trwania walk. Korytarz obecnie – przez zasypanie części fosy i naruszenie systemu odwadniającego – pozostaje zalany od lat 60. XX w.
